Sú menntastefna sem birtist í Aðalnámskrá grunnskóla árið 2011 er reist á sex grunnþáttum menntunar sem eru leiðarljós við námskrárgerðina. Grunnþættirnir eru: Læsi, sjálfbærni, heilbrigði og velferð, lýðræði og mannréttindi, jafnrétti og sköpun. Grunnþættirnir snúast um læsi á samfélag, menningu, umhverfi og náttúru þannig að börn og ungmenni læri að byggja sig upp andlega og líkamlega, að bjarga sér í samfélaginu og vinna með öðrum (Aðalnámskrá grunnskóla,  2011).  Birtingarmyndir grunnþáttanna í Hrafnagilsskóla eru eftirfarandi.

Læsi

Læsi höfðar til þess að hver einstaklingur hafi hæfni til að skynja og skilja umhverfi sitt og samfélag á gagnrýninn hátt og taka þátt í að móta það. Meginmarkmið læsis er að nemendur séu virkir þátttakendur í að skapa eigin merkingu og bregðast á persónulegan og skapandi hátt við því sem þeir heyra og lesa með hjálp þeirra miðla og tækni sem völ er á. Hefðbundið læsi tengist kunnáttu og færni sem fólk þarfnast til þess að geta fært hugsun sína í letur og skilið prentaðan texta. Læsi í víðum skilningi vísar hins vegar til þess að nemendur nái tökum á ýmsum táknkerfum og miðlum (Aðalnámskrá grunnskóla, 2011).

Birting læsis í skólastarfinu

–   Unnið er eftir lestrarstefnu skólans (er í endurskoðun).

–   Læsi í víðum skilningi felur í sér að vera læs á menningu sína, félagsleg samskipti og umhverfi.

–   Læsi gengur í gegnum allar námsgreinar allra árganga. Það tekur til kennslu og þjálfunar í lestri og lesskilningi, tjáningar og samskipta, ritunar, eflingar orðaforða, notkunar ýmissa miðla og stafrænnar tækni.

–   Áhersla er lögð á ígrundun, gagnrýna hugsun og miðlun efnis.

–   Í lestrarkennslu er áhersla lögð á: Lestur, skrift, orð, málnotkun, málsamfélag, bækur, blöð, ritföng, tölvur, umræður, orðanotkun, myndmál, stafrænt læsi, miðlamennt, miðlalæsi, ljósmyndir, prentað mál, tónlist og merkingarsköpun. Unnið er með sömu þætti á öllum stigum en með auknum kröfum þegar nemendur eldast en þar er lögð meiri áhersla á gagnrýna hugsun, ígrundun og miðlun efnis á fjölbreyttan hátt.

Dæmi um leiðir til læsis

–   Kennt er eftir lestrarstefnunni Byrjendalæsi.

– Áhersla á les- og hlustunarskilning.

– Yndislestur.

–   Bókasafn.

–   Tölvur og snjalltæki.

–   Fjölbreyttir kennsluhættir.

–   Stóra upplestrarkeppnin.

–   Lesstundir nemenda 7. bekkjar í leikskóla.

–   Tónmenntakennsla.

– List- og verkgreinakennsla.

–   Samverustundir.

–   Dagur íslenskrar tungu.

–   Ýmis afmörkuð verkefni tengd læsi s.s. dagbókarskrif og lestrarátök.

– Dagleg lestrarþjálfun í skóla og heima.

Sjálfbærni

Menntun til sjálfbærni miðar að því að gera fólki kleift að takast á við viðfangsefni sem lúta að samspili umhverfis, félagslegra þátta og efnahags í þróun samfélags. Algengasti skilningur á hugtökunum sjálfbærni og sjálfbær þróun felur í sér að við skilum umhverfinu til næstu kynslóðar í ekki lakara ástandi en við tókum við því. Í sjálfbærnimenntun felst að skapa samábyrgt samfélag þar sem sérhver borgari er meðvitaður um náttúru, umhverfi, lýðræði, mannréttindi og réttlæti. Hluti af sjálfbærnimenntun felst í að börn og ungmenni takist í námi sínu á við margvísleg álitamál og ágreiningsefni. Markmið menntunar er geta til aðgerða, sem er þjálfun í lýðræðislegum vinnubrögðum (Aðalnámskrá grunnskóla, 2011).

 

Birtingarmynd sjálfbærnimenntunar

–   Hrafnagilsskóli vinnur eftir sjónarmiðum umhverfisverndar eins og hægt er hverju sinni.  

–   Reynt er eftir fremsta megni að endurnýta hluti og endurvinna. Lögð er áhersla á að nýta vel allan pappír. Sorp er flokkað og lögð er áhersla á umbúðalaust nesti. Lífrænn úrgangur er nýttur til moltugerðar.

–    Hvatt er til hófsemi t.d. með því að borða þann mat sem nemendur skammta sér og endurnýta hluti sem mest.

–   Nemendur vinna verkefni sem tengjast sjálfbærni t.d. að vigta matarafganga, gera áætlun um hvernig megi minnka sorpið o.fl.

–   Á samverustundum og í gæðahringjum eru ýmis mál rædd og nemendur fá tækifæri til að koma á framfæri skoðunum sínum. Álitamál eru tekin fyrir og lýðræðisleg vinnubrögð viðhöfð. Sjálfbærni er tengd dyggðakennslu eins og þegar fjallað er um ábyrgð og virðingu.

–   Í námsgreinum eins og náttúrufræði, samfélagsfræði, umhverfismennt, og heimilisfræði fer fram fræðsla, verkefni og umræður um ýmislegt tengt sjálfbærni.

–   Skólinn hefur aðgang að útikennsluvæði í Aldísarlundi sem er skógarlundur í nágrenni hans. Nemendur og fagteymi innan skólans hafa umsjón með lundinum. Efniviður skógarins er t.d. notaður í þematengd verkefni og í smíðum. Ýmis fræðsla fer fram í Aldísarlundi.

–   Nemendum í 6. bekk er boðið í siglingu með skipinu Húna II.

–   Umhverfismennt er á stundaskrá yngsta stigs og miðstigs og farið er reglulega í göngu- og vettvangsferðir um næsta nágrenni skólans. Nemendur fara reglulega í lengri vettvangsferðir sem tengjast þeim viðfangsefnum sem unnið er með hverju sinni.

Leiðir til sjálfbærni

–   Samverustundir og gæðahringir.

–   Hinar ýmsu námsgreinar.

–   Útivistardagar.

–   Umhverfisdagar að vori, þemadagar og fleiri óhefðbundnir dagar.

  

Heilbrigði og velferð

Heilbrigði byggist á andlegri, líkamlegri og félagslegri vellíðan. Í öllu skólastarfi þarf að huga að því að efla heilbrigði og stuðla markvisst að velferð og vellíðan. Í skólum þarf að skapa jákvæðan skólabrag og heilsueflandi umhverfi þar sem er hlúð að þroska og heilbrigði frá ýmsum hliðum. Leggja þarf áherslu á: Jákvæða sjálfsmynd, hreyfingu, næringu, hvíld, andlega vellíðan, góð samskipti, öryggi, hreinlæti, kynheilbrigði og skilning á eigin tilfinningum og annarra (Aðalnámskrá grunnskóla, 2011).

Birtingamynd heilbrigðis og velferðar

–        Iðjuþjálfi fylgir eftir hreyfiþjálfun hjá nemendur í 1. bekk.

–   Á yngsta stigi er umhverfismennt á stundaskrá í hverri viku.

–   Nemendur fá íþrótta-, dans- og sundkennslu allt skólaárið. Að hausti og vori eru íþróttir kenndar utandyra.

–   Fastir útivistardagar eru á skólaárinu. Á haustönn er farið í gönguferð og á vorönn á skíði í Hlíðarfjall og í hjólaferðir.

–   Á yngsta stigi er lögð áhersla á aukna hreyfingu með viðbótartíma á stundatöflu sem kallast tómstundahringekja.

–   Hreyfistöðvar er að finna um skólann sem ýta undir aukna hreyfingu á skóladeginum, þ.e. klifurveggur og gólfspil á yngsta stigi, upphífingarstangir á mið- og unglingastigi.

–   Lögð er áhersla á umbúðalaust nesti með því að bjóða upp á ávaxtaáskrift og nemendur nota eigin könnur undir mjólk og vatn.

–   Í mötuneyti er ávallt boðið upp á ferskt grænmeti með hádegismatnum.

–   Regluleg úttekt er gerð á næringarinnihaldi matarins í mötuneytinu.

–   Nemendur frá fræðslu um hollustu og hreyfingu, kynheilbrigði og tannheilsu frá skólahjúkrunarfræðingi.

–   Kannanir um vellíðan og svefn eru lagðar reglulega fyrir nemendur.

–   Einn af hornsteinum skólastefnunnar er dyggðakennsla. Þar er lögð áhersla á dyggðirnar, ábyrgð, góðvild og virðingu. Unnið er með þessar dyggðir alla skólagönguna.

–   Nemendur þjálfast í samskiptafærni og gagnrýnni hugsun m.a. með verkefnavinnu agastefnunnar Jákvæðs aga og áherslu á lykilhæfni.

 

Leiðir til heilbrigðis og velferðar

–   Eineltisáætlun skólans er að finna í skólanámskrá.

–   Forvarnaáætlun er í skólanámskrá.

–   Rýmingaráætlun er að finna í öllum kennslustofum.

–   Agastefnan, Jákvæður agi.

–   Þjálfun í anda hugarfars vaxtar (growth mindset) og Hugarfrelsis.

–   Íþróttahús og sundlaug.

–   Mötuneyti skólans.

–   Skólahjúkrunarfræðingur.

–   Iðjuþjálfi.

–   Stoðkerfi skólans s.s. nemendaverndarráð og skólasálfræðingur.

– Tengiliður farsældar.

–   Útivistardagar og umhverfismennt.

–   Útikennslustofa í Aldísarlundi.

 

Lýðræði og mannréttindi

Í lýðræði taka einstaklingar afstöðu til siðferðilegra álitamála og virkan þátt í mótun samfélagsins. Fólk á að búa við mannréttindi í lýðræðisþjóðfélagi. Forsenda lýðræðis er samábyrgð, meðvitund og virkni. Viðhorf, gildismat og siðferði eru lykilþættir í lýðræðismenntun og að efla með ungmennum gagnrýna hugsun. Umhyggja fyrir fólki, dýrum og umhverfi er einnig hluti lýðræðismenntunar. Áhersla er á samstarf út fyrir veggi skólans við grenndarsamfélagið.

Birtingarmynd lýðræðismenntunar

–   Í stefnu Hrafnagilsskóla er að finna dyggðirnar ábyrgð, virðingu og góðvild. Þessar dyggðir eru grunngildi að mannréttindum og samskiptum manna á milli.

–   Hluti lýðræðismenntunar er m.a. að kynna börnum grundvallarréttindi sín t.d. með kynningu á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

–   Nemendur koma sér saman um bekkjarreglur sem þeir setja í bekkjarsáttmála.

–   Þau störf sem vinna þarf í bekkjum skiptast nemendur á að inna af hendi.

–   Hver bekkjardeild fær að velja einu sinni á vetri hvaða matur er í boði. Það er gert með lýðræðislegri kosningu innan bekkjarins.

–   Í bekkjunum eru gæðahringir þar sem rædd eru ákveðin málefni, ágreiningur leystur og nemendur geta komið skoðunum sínum á framfæri.

–   Nemendum gefst kostur á því að taka þátt í lýðræðislegum starfsháttum með því að sitja í nefndum og ráðum t.d. nemendaráði, ungmennráði, félagsmiðstöðvaráði og skólaráði. Þar eru teknar ákvarðanir um málefni varðandi skólastarfið.

o   Nemendaráð kemur að mótun félagsstarfs á unglingastigi.

o Ungmennaráð er sveitarstjórn til ráðgjafar varðandi málefni sem tengjast ungu fólki. Ráðið gætir hagsmuna ungs fólks og þjálfast nefndarfólk í lýðræðislegum vinnubrögðum. Ungmennaráð er vettvangur fyrir ungt fólk til að koma skoðunum sínum á framfæri.

o Félagsmiðstöðvarráð er starfsfólki félagsmiðstöðvar til halds og traust við undirbúning og skipulag viðburða á vegum félagsmiðstöðvarinnar.

o   Skólaráð tekur afstöðu til breytinga á málefnum tengdum skólastarfi. Tveir af nemendum skólans sitja í því ráði ásamt fulltrúum starfsfólks, foreldra, grenndarsamfélags og stjórnenda.

–   Í lýðræðismenntun felst að hafa eitthvert val. Nemendur velja oft á milli verkefna eða hvernig þau útfæra og skila verkefnum. Valgreinar eru í  8., 9. og 10. bekk og einnig eiga nemendur þessara bekkja kost  á að fá íþrótta- og tónlistariðkun sína metna sem valgrein.

–   Með jákvæðum aga er verið að efla gagnrýna hugsun og umhyggju fyrir fólki, dýrum og umhverfi.

Leiðir til lýðræðismenntunar

–   Samverustundir og gæðahringir.

– Sýn og stefna skólans.

–   Nefndir og ráð.

–   Hjálparstarf.

o   UNICEF-dagurinn.

o   ABC-hjálparstarf.

–   Agastefna.

Jafnrétti

Markmið jafnréttismenntunar er að skapa tækifæri fyrir alla til að þroskast á eigin forsendum. Jafnrétti er regnhlífarhugtak sem nær til margra þátta t.d. aldurs, búsetu, fötlunar, kyns, kynhneigðar, litarháttar, lífsskoðana, menningar, stéttar, trúarbragða, tungumáls, ætternis og þjóðernis. Nemendur skulu hljóta fræðslu um jafnréttismál þar sem lögð er áhersla á að búa öll kyn undir jafna þátttöku í samfélaginu. Leggja skal áherslu á rétt allra til náms og skóla án aðgreiningar.

Birtingingarmynd jafnréttismenntunar

–   Skólinn hefur skýra skólastefnu sem byggir á virðingu fyrir öllum, ábyrgri hegðun, umhyggju og vingjarnleika í samskiptum.

–   Skilningur er grundvallarviðhorf í skólasamfélaginu með það að leiðarljósi að allir hafi hið góða í sér og möguleikann til að verða betri manneskjur.

–   Á samverustundum og í gæðahringjum gefast tækifæri til að ræða ýmislegt tengt jafnrétti eins og fjölbreytileika mannkynsins, fordóma í samfélögum o.fl.

–   Nemendur fá fræðslu um kyn og kynhneigð eftir því sem aldur og þroski nemenda leyfir.

–   Trúarbragðakennsla fer fram í ákveðnum árgöngum. Einnig er fjallað um mismunandi menningu, þjóðerni og lífsskoðanir í samfélagsfræði.

–   Tekið er tillit til margbreytileikans í nemendahópnum.

–   Nemendur í öllum árgöngum eiga þess kost að hittast oft t.d. í frímínútum og matarhléum.

–   Aldursblandað er í verkefnavinnu á þemadögum og í ákveðnum verkefnum/námsgreinum, vinnustundum og ráðum innan hvers stigs. 

–   Skyldur og réttindi eru ekki þau sömu hjá öllum árgöngum og er það útskýrt fyrir nemendum. Eins er þeim gerð grein fyrir að aukin ábyrgð fylgir auknum réttindum. Nemendur á unglingastigi fá t.d. að vera inni í frímínútum og er treyst fyrir því að viðhafa góð samskipti sín á milli og sýna góða umgengni.

–   Innan skóladags yngstu nemenda fara þeir í tómstundahringekju fjórar kennslustundir á viku og gefst kostur á tónlistarnámi á skólatíma.

–   Nýtt eru þau tækifæri sem gefast til jafnréttisfræðslu í daglegu skólastarfi.

–   Ekkert í skólastarfinu er heftandi fyrir kynin og allir hafa jafnan rétt.

–   Með fjölbreyttum kennsluaðferðum og námsmati er komið til móts við mismunandi þarfir nemenda.

Leiðir til jafnréttis

–   Stefna og sýn skólans.

–   Ráð og nefndir innan skólans með þátttöku nemenda.

–    Lýðræðisleg vinnubrögð t.d. með kosningum meðal nemenda.

–   Samverustundir og gæðahringir.

–   Samstarf við Tónlistarskóla Eyjafjarðar og Ungmennafélagið Samherja.

–   Jafnrétti er haft til hliðsjónar í áætlunum skólans, námsáætlunum kennara og skólareglum.

Sköpun

Sköpun byggist á gagnrýninni hugsun og aðferðum sem opna sífellt nýja möguleika. Sköpun er að uppgötva, njóta, virkja ímyndunaraflið og leika sér með möguleika. Þótt sköpun sé í almennum skilningi nátengd listum og listnámi er sköpun sem grunnþáttur ekki bundin við listgreinar. Sköpun sem grunnþáttur skal stuðla að ígrundun, persónulegu námi og frumkvæði í skólastarfi (Aðalnámskrá, 2011).

Birtingarmynd sköpunar

–   Fjölbreyttar kennsluaðferðir eru hafðar að leiðarljósi og öll vinnubrögð einkennast af því. List- og verkgreinar eru fastir liðir í skólastarfinu.

–   Reglulega er hefðbundið skólastarf brotið upp þar sem nemendur vinna í aldursblönduðum hópum að ákveðnum verkefnum. Auk þess er reglulega farið í ýmsar náms- og skoðunarferðir.

–   Nemendur fá tækifæri til að hafa áhrif á skólastarfið með ýmsum hætti t.d. í gæðahringjum sem eru fastir á stundarskrá hverrar bekkjardeildar.

–   Nemendur eru hvattir áfram í þekkingarleit og sköpun t.d. í gegnum leiki, mismunandi hópastarf, útikennslu, tilraunir og rannsóknarvinnu. Þar gefst þeim tækifæri til að læra af upplifun og reynslu sinni.

–   Samverustundir skipa stóran sess í skólastarfinu. Þar gefst nemendum tækifæri til að sýna og segja frá verkum sínum og starfi sem verður öðrum nemendum og kennurum hvatning og innblástur. Tónlistarflutningur er fastur liður þar sem nemendur hlusta á ýmsar tegundir tónlistar og taka þátt í söng.

–   Verk nemenda eru sýnileg á veggjum skólans og á vef. Reglulega er foreldrum boðið í skólann og þeim sýnd valin verkefni úr starfi vetrarins. 

–   Nærumhverfi skólans er nýtt á margvíslegan hátt. Skólinn hefur aðgang að útikennslusvæði í Aldísarlundi sem er skógarlundur í nágrenni hans. Efniviður skógarins er notaður í verkefni og aðstaðan nýtt til útieldunar, leikja og fræðslu. Umhverfismennt ýtir undir sköpun.

Leiðir til sköpunarstarfs

–   Þátttaka í skapandi skólastarfi á hverjum degi.

–   Hátíð á Degi íslenskrar tungu 16. nóvember og þemadagar í tengslum við hátíðina.

–   Jólaskemmtun.

–   Árshátíðir unglingastigs, miðstigs og yngsta stigs.

–   Kennsla í list- og verkgreinum.

–   Tónmenntakennsla og forskóli.

–   Danskennsla.

–   Samvinna við Tónlistarskóla Eyjafjarðar.

–   Samvinna við leikskólann Krummakot.